O le talafaasolopito o le tioata

O uluai fai tioata i le lalolagi o Aikupito anamua.O foliga vaaia ma le faʻaaogaina o tioata e iai se talaʻaga e sili atu i le 4,000 tausaga i le olaga o le tagata.O tama'i pulu tioata na maua i to'aga o Mesopotamia ma Aikupito anamua i le 4,000 tausaga talu ai.[3-4]

I le 12th seneturi TA, na aliali mai tioata faʻatau ma amata ona avea ma mea faʻapisinisi.I le senituri lona 18, ina ia faamalieina manaʻoga o le faia o mea vaai mamao, na faia ai tioata mata.I le 1874, na muamua gaosia ai e Peleseuma tioata mafolafola.I le 1906, na gaosia ai e le Iunaite Setete se masini mata tioata mafolafola.Talu mai lena taimi, faʻatasi ai ma le gaosiga ma le tele o le gaosiga o tioata, tioata o faʻaoga eseese ma meatotino eseese ua oʻo mai i fafo.I aso nei, ua avea tioata ma mea taua i le olaga i aso taitasi, gaosiga, ma le faasaienisi ma tekinolosi.

E silia ma le 3,000 tausaga talu ai, o se vaa faʻatau oloa a Europa Phoenician, na tumu i le minerale tioata "sosa masani", na folau i luga o le Vaitafe o Belus i le talafatai Metitirani.Na pa‘ulia le va‘a fa‘atau‘a ona o le sou o le sami, o lea na ō atu ai le ‘auvaa i le matafaga.Sa aumaia foi e nisi o le auvaa se ulo, aumai fafie, ma faaaoga ni nai fasi “suavai masani” e fai ma lagolago mo le ulo e kuka ai i luga o le matafaga.

Ua uma le taumafataga a le auvaa ma ua amata ona sua le tai.Ina ua sauni e teu a latou mea ma o i luga o le vaa e faaauau ai le folauga, na faafuasei lava ona alaga mai se tasi: “Vaai tagata uma, o loo i ai se mea pupula ma susulu i luga o le oneone i lalo o le ulo!”

Na aumai e le auvaa nei mea feilafi i luga o le vaa e suesue lelei ai.Na latou mauaina o loʻo i ai ni oneone quartz ma sua masani faʻafefeteina na pipii i nei mea iila.E aliali mai o nei mea iila o le sua faanatura ia sa fa'aaoga e fai ai ulo pe a kuka.I lalo o le gaioiga a le afi, latou te faʻafefeteina ma le oneone quartz i luga o le matafaga.O le tioata muamua lea.Mulimuli ane, na tuufaatasia e tagata Foinie le oneone quartz ma le soda masani, ona liusuavai lea i totonu o se ogaumu faapitoa e fai ai polo tioata, lea na avea ai tagata Foinie ma tamaoaiga.

I le 4th seneturi, na amata ai e tagata Roma anamua ona faʻaogaina tioata i faitotoʻa ma faamalama.E oo atu i le 1291, ua matua atinaʻe le tekinolosi gaosiga o tioata Italia.

I lenei auala, na auina atu ai le au tufuga tioata Italia e gaosia tioata i luga o se motu tuufua, ma sa le faatagaina i latou e tuua lenei motu i o latou olaga.

I le 1688, na faia ai e se tagata e igoa ia Naf le faagasologa o le faia o poloka tioata tetele.Talu mai lena taimi, ua avea tioata ma mea masani.


Taimi meli: Sep-14-2021
;
WhatsApp Online Chat!